خبرگزاری مهر، گروه استانها – نیره شفیعی‌پور: یزد که روزگاری به دلیل شرایط خاص آب و هوایی، مهاجرفرست به سایر استان‌های کشور بود و بسیاری از استانها به واسطه حضور یزدی‌ها و تلاش بی‌وفقه آنها آباد شدند، امروز به برکت صنایعی که هر روز گسترده‌تر می‌شوند، مقصد سفر بسیاری از مردم از اقصی نقاط کشور و حتی خارج از کشور است.
این سفرها، امروز یزد را به مهاجرپذیرترین نقطه کشور تبدیل کرده تا جایی که ردپای مهاجران در همه نقاط شهر از بافت تاریخی و حاشیه شهر گرفته تا مناطق اعیان نشین دیده می‌شود.
بررسی پدیده مهاجرت در یزد، انواع و اقسام عوامل سکنی گزیدن در این شهر را به نمایش می‌گذارد، یکی برای کار، دیگری برای تحصیل، یکی خانواده مجرم زندانی شده در این شهر و دیگری کارگر فلان کارخانه، یکی سرمایه‌گذار یک شرکت بزرگ و دیگری مالک بومگردی و هتل و کافه و ….
تا همین دو سه سال پیش، اغلب افرادی که به یزد مهاجرت می‌کردند، دو دسته بودند یا دانشجو یا کارگر، کارگرانی که در کارخانه‌های کاشی، فولاد، نساجی و … مشغول به کار شدند و دانشجویانی که برای تحصیل به این استان آمدند اما پس از فارغ التحصیلی به خاطر شرایط نامطلوب کار در استان خود، در یزد ماندگار شدند و بسیاری از آنها با تحصیلات بالا وارد کارخانه‌ها شدند.
این روزها اما، بافت تاریخی هم درگیر مهاجرت‌ها شده، نه مهاجرت‌هایی از جنس حضور اتباع خارجی که در خانه‌های متروکه این بافت روزگار سپری می‌کنند که این نوع مهاجرت از مدت‌ها پیش وجود داشته، بلکه مهاجرتی از جنس گردشگری.
خبر از یزدی‌ها در بوم‌گردی‌ها و کافه‌های بافت تاریخی نیست
شکل جدیدی از مهاجرت که ردپای آن بیشتر در مناطق اعیان نشین و بافت تاریخی یزد مشاهده می‌شود، مهاجرت‌هایی است که به واسطه راه‌اندازی یک هتل سنتی کوچک، یک واحد بومگردی و حتی کوچک‌تر از آن، یک کافه، اتفاق افتاده است.
اگر سری به بافت تاریخی یزد و کافه‌ها و هتل‌های سنتی آن بزنید، خبری از یزدی‌ها و جوانان آنها نیست و تقریباً تمامی این واحدها توسط جوانان غیریزدی اداره می‌شود.
حالا صنعت و گردشگری دست به دست هم داده‌اند تا یزد رتبه‌دار مهاجرت شود، یزدی که خود، نخبگانش به واسطه نبود شغل مناسب به سایر استانها مهاجرت می‌کنند و اغلب این مهاجرت‌ها بی‌بازگشت است.
البته بخشی از ویژگی مهاجرپذیری یزد، به روحیه کار و فرهنگ کار یزدی‌ها مربوط می‌شود، یزدی‌هایی که به سختکوشی نه تنها در ایران بلکه در جهان شهره هستند، امروز نسلی متفاوت از گذشته دارند، نسلی تحصیلکرده که کمتر در آنها علاقه به کارآفرینی دیده می‌شود یا حتی حاضر به کار در کارخانه و عرصه گردشگری نیستند. بخشی از ویژگی مهاجرپذیری یزد، به روحیه کار و فرهنگ کار یزدی‌ها مربوط می‌شود، یزدی‌هایی که به سختکوشی نه تنها در ایران بلکه در جهان شهره هستند، امروز نسلی متفاوت از گذشته دارند، نسلی تحصیلکرده که کمتر در آنها علاقه به کارآفرینی دیده می‌شود یا حتی حاضر به کار در کارخانه و عرصه گردشگری نیستند
وقتی عرصه از حضور جوانان خلاق و ایده‌پرداز یزد به ویژه در حوزه گردشگری خالی می‌شود، جوانانی از سایر استانها این خلأ را پر می‌کنند.
در شرایطی که حوزه پر تنوع و به اصطلاح امروزی‌ها «با کلاس» گردشگری از حضور جوانان یزدی خالی است، جایی برای بحث در حوزه صنعت نمی‌ماند، صنعتی که هر روز گسترده و گسترده‌تر شده و برخی واحدها حتی یک نیروی بومی نیز ندارند و فراخوان‌های آنها برای دعوت از نیروی کار به جذب نیروهای غیربومی منجر می‌شود.
روش توسعه صنعتی یزد خود جای بحث بسیار دارد و اینکه صنعت به شکلی توسعه یافته که به جای نیروهای تحصیلکرده و متخصص، نیاز به کارگران ساده دارد و دانش‌بنیانی، دقیقاً حلقه مفقوده صنعت یزد است، مبحثی جداگانه می‌طلبد اما جذب نیروهای غیربومی توسط بیش از ۳ هزار واحد صنعتی یزد، ماجرایی است که تمام ابعاد فرهنگی و اجتماعی یزد را تحت تأثیر قرار داده است.
مباحث مطرح شده توسط کارشناسان و جامعه شناسان در زمینه نحوه مهاجرت‌های یزد بسیار تأمل برانگیز است.
یزد مدت‌هاست که مبدأ هجرت نخبگان، سرمایه‌گذاران و ایده‌پردازان بزرگ و مقصد هجرت کارگران ساده، اتباع خارجی و افراد فاقد تخصص با فرهنگی بسیار متفاوت است.
یکی از پژوهشگران فرهنگ عامه یزد در این زمینه به مهر گفت: نکته جالب در مهاجرت‌ها، تفاوت‌های فرهنگی است؛ بسیاری از افرادی که به ویژه از استان‌های غربی و شمالی به یزد مهاجرت می‌کنند، پذیرش بسیاری از عادات، اخلاق و حتی رسوم یزدی‌ها برایشان سخت است اما به واسطه اجباری که برای کار دارند، در این استان ماندگار می‌شوند.
بافت اصیل فرهنگی و جمعیتی یزد دستخوش مهاجرت‌های بی‌رویه
صدیقه رمضان‌خانی ادامه داد: نکته قابل تأمل اینکه، فرهنگ یزدی‌ها به‌رغم اصالت و یکدستی، اغلب دستخوش مهاجران می‌شود و اینگونه است که این روزها حتی در بافت تاریخی و قدیمی یزد خبری از فرهنگ اصیل یزد نیست.
وی افزود: ازدواج‌هایی که به دنبال این مهاجرت‌ها اتفاق می‌افتد، اغلب به دلیل همین تفاوت‌های فرهنگی، موفق نیست و شاید یکی از عوامل افزایش آمار طلاق در استان یزد همین باشد.
حاشیه‌نشینی نیز یکی از معضلات اجتماعی و فرهنگی است که یزد را به شدت تهدید می‌کند. مناطقی که به واسطه قیمت مناسب‌تر مسکن، آن هم از نوع اجاره‌ای، هر روز پرجمعیت‌تر از قبل می‌شود و اغلب مناطق حاشیه‌ای شهر یزد، در بهترین حالت ممکن محل اسکان مهاجران روستایی و شهرهای دیگر استان یزد شده و در کنار آنها مهاجران سایر استانها نیز به گذران زندگی می‌پردازند.
آسیب‌های اجتماعی در این بخش از شهر سرسام‌آور شده و اعتیاد، سرقت، طلاق، نا امنی هر روز در حال افزایش است و دامنه آن به سایر مناطق شهر نیز رسیده است.
ساماندهی پدیده مهاجرت در حد حرف و شعار
پدیده مهاجرت مدت‌هاست به کلیدواژه مسئولان یزد تبدیل شده اما گفتگوی صرف، شعار و سخنرانی در این زمینه کافی است و نیاز به مدیریت در این زمینه وجود دارد.
یزدی‌ها که خود روزگاری نه چندان دور، سنگر بافت تاریخی را خالی گذاشتند و بی‌چون و چرا آن را در اختیار اتباع خارجی و در خوش بینانه‌ترین حالت ممکن در اختیار غیریزدی‌ها گذاشتند، اکنون از نداشتن سهمی در گردشگری در این بافت گلایه دارند.
بافت تاریخی یزد نیازمند رسیدگی اورژانسی در زمینه مهاجرت
نماینده مردم یزد و اشکذر در مجلس نیز در این زمینه واکنش نشان داده و بافت تاریخی را نیازمند رسیدگی اورژانسی در زمینه مهاجرت دانسته است.
محمدصالح جوکار در گفتگو با خبرنگار مهر نیز اظهار داشت: این موضوع قابل درک نیست که بافت تاریخی یزد به عنوان اصیل‌ترین بخش زندگی فرهنگی مردم این شهر، اکنون در دست غیریزدی‌ها باشد.
وی افزود: سکونت در این بافت در سیطره اتباع خارجی است و اشتغال در آن در سیطره غیریزدی‌هاست که اغلب از تهران، اصفهان و شهرهای شمالی به یزد آمده‌اند.
جوکار تصریح کرد: اصلاً معنا ندارد که یزدی‌ها هیچ سهمی در مدیریت بافت تاریخی یزد نداشته باشند و لازم است مسئولان امر در صدور مجوزها در این زمینه دقت نظر به این موضوع داشته باشند. جوکار؛ البته مردم ساکن بافت نیز باید به این موضوع دقت می‌کردند و از اجاره دادن خانه‌ها خود به اتباع خارجی جلوگیری می‌کردند تا امروز بافت تاریخی در اختیار غیرایرانی‌ها و غیریزدی‌ها نباشد
وی بیان کرد: البته مردم ساکن بافت نیز باید به این موضوع دقت می‌کردند و از اجاره دادن خانه‌ها خود به اتباع خارجی جلوگیری می‌کردند تا امروز بافت تاریخی در اختیار غیرایرانی‌ها و غیریزدی‌ها نباشد.
به هر ترتیب، مهاجرت در یزد به شکل بی‌رویه‌ای در تمام بخش‌ها در حال افزایش است و این موضوع بی‌توجه به وضعیت بی‌آبی یزد، آلودگی هوا و مشکلات زیست محیطی در حال انجام است.
سفره صنعت همچنان برای مهاجرت کارگران ساده از سایر استانها باز است اما مسئولان امر قول‌هایی در زمینه دانش بنیان کردن صنعت در یزد داده‌اند که به نظر می‌رسد تا زمان اجرا، آسیب‌های جدی گریبان یزد و یزدی‌ها را بگیرد.
صنعت گردشگری هم با وجود همه نقایص موجود در زیرساخت‌ها در حال گسترش است و اگر قرار باشد این بخش نیز همانند صنعت و معدن، در اشغال غیربومی‌ها باشد، یزد نیز به زودی مانند برخی استانها نظیر البرز، به ایرانی کوچک تبدیل خواهد شد.
نظر شما