روند افزایشی انتشار مدارک علمی محققان جهاد دانشگاهی در اسکوپوس

به گزارش خبرگزاری مهربه نقل از جهاددانشگاهی، مرکز اطلاعات علمی این نهاد(SID) در بهمن ماه ۱۴۰۰ در گزارشی به بررسی و تجزیه و تحلیل مدارک علمی جهاددانشگاهی در نمایه بین‌المللی اسکوپوس (Scopus ) پرداخت که نتایج آن نشان می‌دهد از سال ۱۹۹۹ تاکنون همواره میزان انتشار مدارک علمی و استناددهی به مقالات پژوهشگران جهاددانشگاهی روند افزایشی داشته است.

در گزارش مرکز اطاعات علمی جهاددانشگاهی (SID) آمده است میانگین میزان مشارکت پژوهشگران جهاددانشگاهی در انتشار مدارک علمی بین‌المللی کشور ایران از سال ۲۰۱۶ تاکنون بیش ۱.۲ درصد بوده است؛ در صورتیکه نسبت میزان بودجه دریافتی در حوزه پژوهش توسط این نهاد بسیار کمتر از این مقدار است. همچنین تعداد اعضای هیئت علمی آموزشی و پژوهشی این مجموعه حدود ۷۰۰ نفر است که ظرفیت‌هایی مانند دانشجویان تحصیلات تکمیلی را به ندرت و به صورت بسیار محدود در اختیار دارند.

طبق این گزارش بیشترین میانگین استناد به هر سند جهاددانشگاهی به ترتیب مربوط به حوزه‌های موضوعی مهندسی، پزشکی، کشاورزی و علوم اجتماعی است که در همه این حوزه‌ها میانگین استناد به هر سند جهاددانشگاهی از میانگین کشوری بالاتر بوده، همچنین میانگین میزان هم‌تألیفی بین‌المللی محققان جهاددانشگاهی، تقریباً ۱۸ واحد بیشتر از میانگین کشور است.

در این گزارش میزان انتشارات علمی، تعداد استنادهایی که به مقالات علمی داده شده و مدل هم‌تألیفی بین‌المللی با دو رویکرد جایگاه محققان ایرانی که در آدرس سازمانی خود ایران را معرفی کرده‌اند و پژوهشگرانی که خود را وابسته به جهاددانشگاهی معرفی کرده‌اند، استخراج و مقایسه شده است. همچنین سهم مشارکت جهاددانشگاهی در انتشار مقالات علمی بین‌المللی و استناد به مدارک علمی در حوزه‌های تخصصی مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.

در روش بررسی نیز از پایگاه اسکوپوس استفاده شده است. بدین‌صورت که در تاریخ ۱ بهمن ۱۴۰۰، تمام وابستگی‌های سازمانی متعلق به جهاددانشگاهی در پایگاه اسکوپوس جستجو شد و برای بازیابی اطلاعات مربوط به کشور ایران نیز پایگاه سای‌مگو مورد استفاده قرار گرفت.

روند مدارک علمی منتشر شده توسط محققان جهاددانشگاهی در پایگاه اسکوپوس

در نمودار زیر، حکایت از توسعه و رشد مثبت بروندادهای علمی توسط اعضای جهاددانشگاهی از سال ۱۹۹۹ (اولین مقاله علمی ثبت شده) تا به امروز (FEB-۲۰۲۲) را داشته است. براین اساس بیشترین مدرک علمی منتشر شده توسط محققان جهاددانشگاهی مربوط به سال ۲۰۲۱ با مقدار ۱۰۲۸ است که پیش‌بینی می‌شود این مقدار افزایش پیدا کند.

همچنین نمودار ۲، روند استنادات مدارک علمی جهاددانشگاهی را نشان می‌‎دهد که بیشترین تعداد آن مربوط به سال ۲۰۲۰ با مقدار ۷۲۴ است. با توجه به اینکه هر مدرک علمی حداقل به دو سال احتیاج دارد تا دیده شود، این مقدار هم قابل افزایش خواهد بود.

البته به این نکته باید اشاره شود از آنجاکه در زمان تهیه این گزارش سال ۲۰۲۱ پایان نیافته است و معمولاً نمایه‌سازی مقالات هر سال با تأخیر ۴ تا ۶ ماهه انجام می‌گردد و اینکه هر مدرک علمی حداقل به دو سال احتیاج دارد تا دیده شود، این مقادیر برای سالهای ۲۰۲۰ قطعاً افزایش می‌یابد.

سهم مشارکت جهاددانشگاهی در انتشار مدارک علمی ایران براساس پایگاه اسکوپوس

نمودار ۳، سهم مشارکت محققان جهاددانشگاهی در مدارک علمی منتشر شده کشور ایران براساس پایگاه اسکوپوس است که نشان از رشد سهم جهاددانشگاهی در تولیدات علمی کشور را دارد. براین اساس، سهم مشارکت جهاددانشگاهی از سال ۲۰۱۱ رو به افزایش بوده و بیشترین مقدار در سال ۲۰۱۸ است.

بررسی میانگین استناد به هر سند مدارک علمی جهاددانشگاهی در مقایسه با ایران

در کنار رشد کمی همواره رشد کیفی و نیز کاربردی بودن نتایج تحقیقات امری مهم و ضروری است. براین اساس یکی از روش‌های متداول در سنجش اعتبار کیفی بروندادهای علمی در دنیا، میزان استنادهای اخذ شده به ازای هر سند است.

نمودار ۴، میانگین استناد به هر سند منتشر شده توسط اعضای جهاددانشگاهی را نشان می‌دهد که در مقایسه با ایران بیشتر است. براین اساس بیشترین میزان میانگین استناد به هر سند جهاددانشگاهی به ترتیب مربوط به حوزه‌های موضوعی مهندسی، پزشکی، کشاورزی و علوم اجتماعی است.

نکته قابل توجه آن است که میانگین استناد به هر مدرک علمی جهاددانشگاهی، در حوزه موضوعی پزشکی تقریباً ۶ واحد بالاتر از میانگین کشور است. اختلاف تعداد استنادات در هر مدرک علمی جهاددانشگاهی با مدارک علمی کشور، در حوزه موضوعی کشاورزی نیز همین مقدار است. این اختلاف در حوزه‌های موضوعی علوم اجتماعی و مهندسی برابر با ۵ واحد است، یعنی مدارک علمی جهاددانشگاهی در این دو حوزه موضوعی ۵ واحد بیشتر از کشور استناد دریافت کرده‌اند. اما میانگین استناد به هر مدرک علمی جهاددانشگاهی در حوزه موضوعی هنر و علوم انسانی، دو واحد کمتر از کشور است.

مقایسه شاخص هم‌تألیفی در عرصه بین‌المللی

یکی دیگر از نشانه‌های توسعه در اجرای طرح‌های علمی – تحقیقاتی و فناورانه، تعریف هدفمند همکاری و مشارکت‌های علمی با سازمان‌های معتبر در عرصه بین‌المللی است که این همکاری می‌تواند منجر به ایجاد مجرای ورود دانش و دستاوردهای جدید علمی به داخل کشور شود.

در این قسمت، به بررسی و مقایسه میزان هم‌تألیفی بین‌المللی جهاددانشگاهی و ایران خواهیم پرداخت.

نمودار ۵، میانگین هم‌تألیفی بین‌المللی مدارک علمی ایران با جهاددانشگاهی را نشان می‌دهد. براین اساس، میانگین میزان هم‌تألیفی بین‌المللی محققان جهاددانشگاهی، تقریباً ۱۸ واحد بیشتر از میانگین کشور است.

کشورهایی که بیشترین هم‌تألیفی را با محققان جهاددانشگاهی و ایران داشته‌اند

نمودار ۶، کشورهایی را نشان می‌دهد که بیشترین میزان هم‌تألیفی را با محققان جهاددانشگاهی داشته‌اند. براین اساس، محققان کشورهای آمریکا، انگلستان و آلمان بیشترین میزان هم‌تألیفی را با محققان جهاددانشگاهی داشته‌اند.

در حالی که براساس اطلاعات نمودار ۷، بیشترین میزان هم‌تألیفی محققان ایرانی به ترتیب با کشورهای آمریکا، کانادا و انگلستان بوده است. آمریکا و انگلستان، کشورهای مشترک هم‌تألیفی بین‌المللی جهاددانشگاهی و ایران هستند.