تاریخ فلسفه اسلامی تاریخ فلسفه ایران است

آئین نکوداشت مقام علمی منوچهر صدوقی سها استاد و پژوهشگر حکمت و فلسفه و عرفان ایرانی اسلامی عصر چهارشنبه ۲۳ خرداد ماه به همت گروه فلسفه خانه اندیشمندان علوم انسانی در تالار حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

منوچهر صدوقی سها پس از سخنرانی اساتید بسیاری که برای این نکوداشت حاضر شده بودند از همه حاضران و اساتید تشکر کرد و گفت: عنوان درست این برنامه تجلیل از فلسفه و علم است. اهل علم خودشان اقرار دارند حرمتشان به خاطر حرمت علم است. دکتر زرین‌کوب در جلسه بزرگداشتی که برایش گرفته بودند فرموده بود من با آهنگر فرقی ندارم و ما با فکر و کلمات آهنگری کردیم. بنده هم تصورم همین است و حرمت دانایی است که به دانایان حرمت داده است. در نتیجه هر لطفی به عاملین دانایی، تجلیل و تمجید دانایی است. بنده به عنوان یک شخص معمولی عرض می‌کنم غیر از شرمندگی در مقابل اظهار لطف دوستان چیزی ندارم.

وی افزود: هر کسی داخل این مسیر می‌شود نظریاتی برایش پیدا می‌شود، بنده هم ممکن است نظریاتی داشته باشم. مثلاً درباره هنر ممکن است نظری داشته باشم، درباره تاریخ فلسفه نظری داشته باشم. عرضی که من دارم و برایم خیلی مهم است این است ما می‌دانیم یک دستگاه فلسفی در تاریخ‌های فلسفه مطرح می‌شود به عنوان فلسفه اسلامی. این فلسفه اسلامی یک معنای واحد ندارد ولی همیشه اینطور تصور شده که یک معنای واحد دارد.

این استاد و پژوهشگر حکمت و فلسفه ادامه داد: ما دو معنون برای فلسفه اسلامی می‌شناسیم؛ فلسفه اسلامی بالمعنی الاعم و فلسفه اسلامی بالمعنی الاخص. فلسفه اسلامی بالمعنی الاعم که مستشرقین از آن دم می‌زنند نتیجه تعامل یونان و اسلام است. فلسفه از یونان به حوزه اسلامی آمد ولی اینطور نبود که عین ترجمه‌ها فلسفه اسلامی شود. کسانی که می‌گویند فلسفه اسلامی همان فلسفه یونانی است زمانی حرفشان درست است که مثلاً به ترجمه ما بعد الطبیعه ارسطو فلسفه اسلامی بگوییم در حالی که اینطور نیست و فلاسفه اسلامی با این متون تعامل کردند. این فلسفه که به نام فلسفه اسلامی معروف شده است نظامی است که نه یونانی محض است و نه اسلامی محض. در فلسفه اسلامی ما مطالبی هست مغایر مبانی اسلامی. مثلاً عقول عشره مبنای اسلامی ندارد. بنابراین هم عناصر اسلامی در این فلسفه وجود دارد و هم مبانی غیر اسلامی.

در عرض یکسال در شهر قم هفتاد رساله درباره کانت دفاع شده است

صدوقی سها اضافه کرد: معنای دوم فلسفه اسلامی، فلسفه اسلامی بالمعنی الاخص است. این یک دستگاه فلسفی است که عین اسلام نیست بلکه فلسفه متفکرین مسلمان بر پایه مبانی اسلامی است. مبنای فلسفه عقل است اما عقل به تنهایی قادر به تبیین عالم نیست. عقلا از نظر کمی و کیفی محدود و مقید است و بسیاری مسائل هست که عقل به تنهایی نمی‌تواند سراغ آن برود. حتی عقل برای شناخت خود انسان کفایت نمی‌کند. بنابراین بسیاری از مسائل هست که عقل به آن راه ندارد مثل شناخت خدای متعال، بسیاری مسائل هم هست که عقل راه دارد ولی کامل نیست. مدعای ما در فلسفه اسلامی به المعنی الاخص این است که در اسلام قوه شناخت حقایق منحصر به عقل نیست.

وی تصریح کرد: به اعتقاد من یک متفکر مسلمان می‌تواند بر مبنای این ادله یعنی عقل، فواد، رؤیت، شهود و … یک دستگاه فلسفی در محدوده وجودشناسی تأسیس کند که متأثر از یونان نباشد. البته فیلسوف اسلامی ادعا نمی‌کند این فلسفه عین اسلام است بلکه ادعایش این است من متفکر مسلمان بر اساس قوای ادراکی مورد تأیید اسلام این دستگاه فلسفی را تأسیس می‌کنم. خواهش من این است که اساتید این نظر را مطرح و نقد کنند.

این محقق و پژوهشگر فلسفه اسلامی در ادامه افزود: نکته دیگر در مورد کتاب تاریخ حکماً است که در واقع تاریخ فلسفه ایرانی است چون فرهنگ اسلامی یعنی فرهنگ ایرانی و فرهنگ ایرانی یعنی فرهنگ اسلامی، بنابراین تاریخ فلسفه اسلامی تاریخ فلسفه ایران است. بنده از ششم دبیرستان مشغول این کار بودم، هنوز هم هستم. عمده متفکرین اسلامی اسمشان در این کتاب آمده است. آنچه مهم است احیای آثار اینها است. این علمای مجهول القدر ما چه آثاری دارند؟ شما متفکری به نام سیدقطب الدین دارید که برای خودش نظام فلسفی دارد و در قبال ملاصدرا مبنا دارد. بنابراین اشخاصی بودند که این دغدغه را داشتند در قبال یونانیات نظام مستقل فلسفی تأسیس کنند. خب ما چرا نباید از آثار اینها استفاده کنیم. بنده شنیدم در عرض یکسال در شهر قم هفتاد رساله درباره کانت دفاع شده است. فکر نمی‌کنم در خود آلمان اینطور باشد. خواهش من از دانشجویان این است که این وقت را به بررسی آثار متفکرین خودمان اختصاص دهید.

همچنین در بخشی از این مراسم علی موسوی گرمارودی که پدرش از اساتید منوچهر صدوقی سها بوده شعرخوانی و نسبت به این استاد حکمت و عرفان ابراز ارادت کرد.

بهاالدین خرمشاهی هم که نامش جزو میهمانان این برنامه بود اما نتوانسته بود در مرام حاضر شود با ارسال یک ویدئو ارادت و علاقه خود نسبت به صدوقی سها ابراز کرد و گفت: بنده با آقای صدوقی سها از طریق پدرم که در دادگستری کار می‌کرد آشنا شدم و بعدها برای ایشان شعری هم سرودم و به دوستی با ایشان بسیار افتخار می‌کنم.

خرمشاهی سخنانش را با آرزوی آزادی فلسطینیان غزه به پایان رساند.