نثر آهنگین عطار بر نثر موزون ابراهیم گلستان تأثیر گذاشت

به گزارش خبرگزاری مهر، هفتاد و سومین جلسه از درس‌گفتارهای شاهنامه دیروز سه‌شنبه ۲ مراد با حضور یوسفعلی میرشکاک شاعر و پژوهشگر ادبی در دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری در سالن سلمان هراتی حوزه هنری برگزار شد.

میرشکاک در این جلسه از درس‌گفتارهای شاهنامه به بحث تضاد و تفاوت «خرد» و «خرد برتر» پرداخت و گفت: «پیران ویسه» مظهر خرد و صلح است اما به پیشگویی‌های موبدان و سخن نیاکان که گفته‌اند از نژاد افراسیاب و کیقباد، شهریاری پدید می‌آید که توران را ویران می‌کند، باور ندارد.

وی افزود: «افراسیاب» به فرّ شهریاری خود، هم خواب دیده و هم از پدرخود «پشنگ» و دیگر بزرگان شنیده است که این پیوند سخت شوم است. پیران، که وزیر و سپهسالار افراسیاب است، با «خرد چاره‌گر» خود به افراسیاب می‌گوید چگونه ممکن است که از مردی چون سیاوش فرزندی جهان‌آشوب پدیدآید و به فرض که تقدیر چنین رقم زده شده باشد؛ نمی‌توانی از پیش‌آمدن آن جلوگیری کنی. به‌جای توجه به خواب و پیشگویی عقلت را به کار بینداز و فرنگیس را به عقد سیاوش دربیاور.

این پژوهشگر ادامه داد: هنگامی که سیاوش شهر ویژه و شگفت‌آور خود را می‌سازد، با اینکه خود می‌داند فرجامش چیست از موبدان می‌خواهد که طالع شهر و فرجام آن را گزارش کنند و موبدان هم می‌گویند این شهر نامبارک است. هنگام بازدید پیران و سیاوش از شهر، پیران از شگفتی‌های شهر شادمان است اما سیاوش به گریه می‌افتد و از کشته‌شدن خود به دست افراسیاب سخن می‌گوید. پیران با خود می‌اندیشد اگر چنین اتفاقی بیفتد من مقصرم که او را به توران زمین کشاندم و حرف افراسیاب را باور نکردم. بعد طبق معمول خردچاره‌اندیش و تدبیرگر خود را با این پندار می‌فریبد که سیاوش به غم غربت و دوری از ایران دچارشده که چنین می‌گوید.

میرشکاک گفت: جالب اینجاست، نه خرد یا عقل متعارف و نه خرد برتر، که به عواقب امور واقف است، هیچ تغییری نمی‌توانند در سرنوشت ایجاد کنند. اما تفاوت این دو خرد دراین است که دارنده عقل متعارف با سرنوشت می‌جنگد اما کسی که از فرّه خرد برتر بهره‌مند است و از فرجام خود با خبر است، تسلیم سرنوشت می‌شود. به قول حافظ: «چو قسمتِ ازلی بی‌حضورِ ما کردند / گر اندکی نه به وِفقِ رضاست خرده مگیر.»

وی همچنین در سی‌وپنجمین درس‌گفتارهای زیبایی‌شناسی زبان فارسی نیز که همزمان اما مجزا با درس‌گفتارهای شاهنامه و با ارائه او برگزار می‌شود، به نثر آهنگین عطار نیشابوری در تذکرة اﻷولیاء و تأثیر آن بر نثر موزون ابراهیم گلستان پرداخت.

این پژوهشگر و شاعر در پایان جلسه درس‌گفتارهای زیبایی‌شناسی زبان فارسی که در آن به هزار سال نثر پارسی پرداخت می‌شود، ضمن اشاره به ادامه بحث نثر آهنگین عطار در تذکرة اﻷولیاء در جلسات آینده این درس‌گفتارها گفت: از این پس با یکی از متون کهن آشنایی پیدا می‌کنیم و علاوه بر مرور هزار سال نثر پارسی، به بررسی کتاب‌هایی می‌پردازیم که کریم کشاورز در کتاب «هزار سال نثر پارسی» چندان توجهی به آن‌ها نداشته است. در این‌گونه برگزیده‌ها، تأثیر ایدئولوژی حزب توده (مارکسیسم قلابی وطنی) آشکار است. همان‌طور که در کتاب «سخن و سخنوران» بدیع‌الزمان فروزانفر، بحثی در خصوص دین و آئین و مسلک شاعران نمی‌بینیم و «ایران‌گرایی قلابی» باعث شده که مرحوم فروزانفر وارد مقولات آئینی نشود. بنابراین، باید مستقیم به سراغ آثار ماندگار شاعران و نویسندگان و مورخان رفت.