محسن کریمیان یکی از کارگردانان مجموعه مستند «ضد» که در حال حاضر بر بستر پلتفرم‌های اینترنتی در دسترس علاقه‌مندان است و در قسمتی از آن به موضوع «آلودگی هوا» پرداخته شده است، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره این مستند توضیح داد: درونمایه مجموعه مستند «ضد»، نقد زندگی مدرن است و تغییراتی که از سوی نظام سرمایه‌داری وارد سبک زندگی ما شده است. خیلی‌ها تصور می‌کنند این مشکلات از گذشته بوده، ریشه‌های عجیب و غریبی دارد که غیرقابل تغییر است و اساساً پدیده‌هایی بدیهی قلمداد می‌شوند، مثل همین «آلودگی هوا» و یا مصرف یک‌سری مواد غذایی مثل شکر که برخی فکر می‌کنند همیشه بوده است در حالی که همه این موارد طی صد سال گذشته وارد زندگی ما شده و معضلاتی را برای ما به‌وجود آورده است.
وی افزود: در این مجموعه مستند بیشتر می‌خواستیم ذهن مخاطب را به این سمت سوق بدهیم که برخی از این موارد به‌ظاهر بدیهی را می‌توان از زاویه‌دیدهای جدیدی هم دید و به آنها فکر کرد. بعد که از این زاویه دیده به این مسائل نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که چقدر برخی از آنها غلط است و می‌توانیم تغییراتی در آنها ایجاد کنیم.
این مستندساز درباره زاویه نگاه این مستند به ریشه‌های آلودگی هوا هم توضیح داد: معضل آلودگی هوا امروز در بسیاری از کشورها وجود دارد، به‌خصوص در کشورهایی که در حال توسعه به حساب می‌آیند و معروف به جهان سومی هستند. ما در این مستند به این نکته اشاره کردیم که بخشی از این آلودگی ناشی از عدم رعایت استانداردهایی است که ما آنها را نداریم اما کشورهای توسعه یافته، همان استانداردها را برای خود تعریف کرده و به آن پایبند هستند. از استانداردهای مربوط به تولید خودرو گرفته تا برخی استانداردهایی که در سبک زندگی خود رعایت می‌کنند.
چرا معضل آلودگی هوا بیشتر در کشورهای در حال توسعه است؟
وی افزود: ارائه ارزان سوخت به مصرف‌کننده یکی از مواردی است که منجر به اسراف در این زمینه می‌شود و تفاوتی هم ندارد که ما شهروند ایران باشیم یا آلمان، آنجا هم اگر سوخت ارزان شود، مصرف آنها از ما هم بیشتر می‌شود. نکاتی از این دست آنقدر زیاد است که در یک قسمت نمی‌شد به همه این موارد پرداخت. واقعیت این است که کشورهای توسعه یافته، سخت‌گیری‌هایی را در زمینه آلاینده‌ها در نظر گرفته‌اند و چارچوب‌هایی را در این زمینه تعریف کرده‌اند که براساس همان چارچوب‌ها کارخانه‌های آلاینده‌زا ترغیب به اصلاح سیستم خود و یا انتقال به خارج از شهرها شدند. از همین منظر امروز معضل آلودگی هوا را بیشتر در کشورهای در حال توسعه شاهد هستیم. از دهلی نو در هند گرفته تا شهرهایی در چین و بنگلادش و برزیل. این‌ها کشورهایی هستند که آن قواعد و چارچوب‌ها را ندارند و برخی از آنها حتی شرایط مطلوبی برای فعالیت کارخانه‌های آلاینده‌زا هم دارند!
در کشورهای توسعه یافته از «گاز» به‌عنوان سوخت پاک یاد می‌کنند؛ نکته تأسف‌بار این است که ما گاز داریم اما بلد نیستیم به درستی از آن استفاده کنیم. در حقیقت نبود همین چارچوب‌های استاندارد است که ما را به سمت سوزاندن مازوت سوق داده است
کریمیان درباره شائبه‌هایی مانند تأثیر مصرف مازوت در افزایش آلایندگی هوا در شهرهایی مانند تهران هم گفت: ما در این مستند به موضوع مازوت ورود نکرده‌ایم. این معضل بیشتر در کشورهایی مانند چین که مصرف زغال‌سنگ دارند، مطرح است. در کشورهای توسعه یافته از «گاز» به‌عنوان سوخت پاک یاد می‌کنند و ما هم در کشورمان گاز طبیعی داریم. حتی در کشورهای توسعه یافته به این سمت رفته‌اند که تولید برق هم از سوخت زغال‌سنگ نباشد. نکته تأسف‌بار این است که ما گاز داریم اما بلد نیستیم به درستی از آن استفاده کنیم. در حقیقت نبود همین چارچوب‌های استاندارد است که ما را به سمت سوزاندن مازوت سوق داده است.
وی درباره پرداختن به مسئله تأثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان‌ها هم گفت: در این مسئله هم بیشتر سراغ کشور چین رفته‌ایم. در مستند گفتگوهایی با برخی از چینی‌ها داریم که خودشان می‌گویند این آلودگی چه تأثیری بر زندگی آنها داشته است. یکی از آنها که دوچرخه‌سوار است می‌گوید در این شرایط حتی من هم نمی‌توانم دوچرخه‌سواری کنم چرا که هرچه بیشتر تنفس کنیم، بیشتر آسیب می‌بینیم. این شرایط عوارضی هم بر زندگی بچه‌ها داشته است. قطعاً این مسئله بدون عارضه نیست و در شهر پکن خیلی این عوارض پررنگ است.
این مستندساز به‌صورت مشخص درباره احتمال ابتلای افراد به سرطان در شرایط آلودگی هوا توضیح داد: سرطان یک گزاره کلی است. نکته اصلی این است که ما از کشورهایی هستیم که سالهاست در زمینه آلودگی هوا پیش‌تاز هستیم و وقتی سراغ کشور چین می‌رویم، خیلی از آنها از مشکلات تنفسی خود می‌گویند که این بیماری‌ها را در ایران هم شاهد هستیم. سند متقنی درباره اینکه تنها آلودگی هوا عامل سرطان افراد باشد را پیدا نکردیم و در مستند هم به آن رسیدیم. مجموعه‌ای از شرایط است که باعث ایجاد سرطان می‌شود که شاید بتوان یکی از آنها را این عامل دانست.
معضلی که با «صادرات آلودگی» حل شد!
کریمیان درباره جذاب‌ترین تجربه و برداشت خود در فرآیند ساخت مستند «ضد» با موضوع آلودگی هوا هم گفت: واقعیت این است که معضل آلودگی هوا در کشورهای پیشرفته هم وجود داشته است و آنها با پدیده «صادرات آلودگی» آن را برای خود حل کرده‌اند. آنها صنایع آلاینده خود را به کشورهایی منتقل کرده‌اند که هم انرژی در آنها ارزان‌تر است و هم نیروی کار. برخی از این کشورها حتی قوانینی هم در زمینه استفاده از این منابع نداشته است. در مستند به این نکته اشاره شده است در یکی از روزها در ایام جنگ جهانی، مه غلیظی در شهر لندن ایجاد می‌شود که ابتدا از آن تعجب می‌کنند و بعد متوجه پدیده وارونگی هوا می‌شوند. آنها متوجه ماندگار دود ناشی از سوزاندن زغال‌سنگ در شهر خود می‌شوند و تصمیم به رفع این مشکل می‌کنند. لندن امروز، هیچ شباهتی به لندن آن روزها ندارد و حتی فیلم‌ها و عکس‌های این تفاوت هم موجود است که در مستند به آن پرداخته‌ایم.
وی بیان کرد: نکته اصلی‌ای که در مستند به آن پرداخته‌ایم این است که باید ببینیم آنها چه کرده‌اند تا به شرایط ایده‌آل امروز خود رسیده‌اند. بخشی از آن به وضع قوانین بازمی‌گردد و بخش دیگر صادرات صنایع آلاینده. ما اما بیشتر مشکلاتمان در این زمینه داخلی و ناشی از سوءمدیریت و نقاط ضعف در زمینه قانون‌گذاری بوده است. ما قربانی صادرات آلودگی نبوده‌ایم و بیش از هر چیز دیگر گرفتار ضعف مدیریت بوده‌ایم.
۱۴:۳۸ - ۱۴۰۲/۰۲/۲۹
نظر شما